Aan het eind van de 16e eeuw bereikten Nederlanders voor het eerst de Indische Archipel. De schepen die deze verre reis hadden doorstaan, keerden met een rijke lading aan specerijen terug in het vaderland. Dit succes stimuleerde andere ondernemers om ook een bescheiden vloot uit te zenden. Binnen een paar jaar nadat de eerste schepen waren teruggekomen, dreigde er echter een overaanbod aan specerijen te ontstaan. Het directe gevolg was dat de prijzen daalden en de investeringen onvoldoende rendement opleverden. En speelde bovendien nog iets anders: Nederland (althans de Noordelijke Nederlanden) was nog verwikkeld in de opstand tegen Spanje. In dat kader stimuleerde raadpensionaris Johan van Oldenbarnevelt een nauwe samenwerking tussen groepen individuele kooplieden en het bestuur van de Republiek. Hij slaagde, met een beetje trekken en duwen, in zijn opzet. In 1602 werd De Geoctrooyeerde Vereenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) opgericht.

De VOC was niet alleen een handelsmaatschappij. In de oprichtingsakte werd vastgelegd dat de compagnie ten oosten van Kaap de Goede Hoop het monopolie op de handel met dat gebied kreeg. Daarnaast mocht de VOC forten bouwen, soldaten werven en overeenkomsten sluiten met andere mogendheden en vorsten. De Republiek hoopte hiermee te bereiken dat de VOC zich kon ontwikkelen tot een bedreiging van de Spaans - Portugese handelsimperia in Azië. De strategie werkte en de VOC wist in Azië een groot handelsimperium op te bouwen.

Van de twee grote compagnieën in de Republiek is de VOC de meest succesvolle geweest. Tweemaal per jaar vertrokken er vloten bomvol specerijen uit het Verre Oosten naar het vaderland. Aan het eind van de 18e eeuw ging het echter bergafwaarts met de compagnie. Het werd zo erg dat het acroniem VOC werd vertaald als 'Vergaan Onder Corruptie'. Dat is echter iets te sterk gesteld. Het waren vooral structurele problemen (gebrek aan aandelenkapitaal) en de concurrentie met de Engelse East India Company die het einde van de VOC inluidden. De zeeoorlogen met Engeland brachten grote verliezen toe aan de retourvloten. Toen in 1795 de Bataafse Republiek werd gevormd erfde deze de failliete boedel van de VOC. Er restte de nieuwe staat niets anders dan de compagnie op te heffen.

Lees verder over: De West-Indische Compagnie