Armando’s meesterwerken > Leven en werk van Armando

• 1929-1958

1929
: Geboren op 18 september te Amsterdam.
1935: Verhuist naar Amersfoort. Het gezin gaat in de buurt van het terrein wonen waar in 1941 het Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort wordt ingericht (bekend als Kamp Amersfoort).
1945-1949: Speelt als eerste violist in verschillende (zigeuner)orkesten. Treedt op tijdens onder andere bevrijdingsfeesten. Stopt op negentienjarige leeftijd abrupt met vioolspelen.
1949: Begint te tekenen, voornamelijk in de bossen rond Amersfoort.
1950: Verhuist naar Amsterdam. Gaat Kunstgeschiedenis studeren en schrijft zijn eerste gedichten. Begint begin jaren vijftig ook te schilderen.
1954: Eerste individuele tentoonstelling met tekeningen in de avant-gardegalerie Le Canard te Amsterdam. Poëtische debuut in het literaire tijdschrift Podium.
1957: Individuele tentoonstelling van Peintures criminelles in Galerie Le Canard te Amsterdam. Prozadebuut in Podium.
1958: Richt samen met Kees van Bohemen (1928-1985), Jan Henderikse (1937), Henk Peeters (1925) en Jan Schoonhoven (1914-1994) de Nederlandse Informele Groep op. Participeert vanaf dit jaar in tentoonstellingen van de Informelen in Nederland en elders in Europa.

Armando

• 1960-1967

1960
: Richt met Henderikse, Schoonhoven en Peeters Nul op. Schrijft voor de Nul-groep, net zoals hij voor de Informelen deed, meerdere manifesten Gaat als journalist bij het opinieweekblad de Haagse Post werken (wordt later hoofd van de kunstredactie).
1960-1965: Neemt deel aan belangrijke nationale en internationale Nultentoonstellingen. Schrijft niet langer op Vijftigers geïnspireerde, barokke poëzie, maar realistische gedichten (readymades) die hij in Gard sivik publiceert. Wordt redactielid van dit avant-gardetijdschrift. Na het verschijnen van het laatste nummer wordt De nieuwe stijl opgericht met nagenoeg dezelfde redactieleden waaronder Armando. In de beide nummers die van dit tijdschrift zullen verschijnen (april 1965 en 1966) publiceert Armando readymades, waaronder de ‘agrarische cyclus’.
1964: Publiceert debuutbundel verzamelde gedichten.
1965: Distantieert zich van Nul na de opening van de tweede groepstentoonstelling in het Stedelijk Museum te Amsterdam. Gaat na een korte onderbreking weer tekenen.
1967: Publiceert met Hans Sleutelaar het documentaire boek De SS’ers. Nederlandse vrijwilligers in de tweede wereldoorlog (2e druk 1967, 3e druk 1978, 4e druk 1990, 5e druk 2001).

• 1971-1979

1971
: Publiceert romantische dichtbundel Hemel en aarde, een heroische cyclus in 3 delen Eerste televisie-uitzending van Herenleed. Schrijft deze absurde toneelvoorstellingen samen met Cherry Duyns. De eerste afleveringen worden door acteurs in de studio gespeeld. De afleveringen uit 1975-1979, gespeeld door Armando en Duyns zelf, worden in een landschappelijke locatie opgenomen. Samen met Johnny van Doorn voeren Armando en Duyns in 1983-1984 een nieuw Herenleedprogramma op in theater De Kleine Komedie te Amsterdam. In 1985, 1986 en 1990 volgen drie theatertournees. Na het overlijden van Van Doorn in 1991 maken Armando en Duyns in 1996 en 1997 nog twee nieuwe programma’s waarmee ze op tournee gaan. Herenleed wordt in de jaren negentig ook in Duitsland opgevoerd (Berlijn en Münster).
Vanaf 1971: Maakt tekeningen en schilderijen met titels die naar oorlog en geweld verwijzen, zoals Kanonnen, De onbekende soldaat, Beschuldigd landschap en Schuldig landschap en maakt in de eerste helft van de jaren zeventig tekeningen waarin hij landschappelijke en historische foto’s integreert.
1973: Maakt eerste (steen)sculptuur, De geheime trap, die in Uithoorn wordt geplaatst. Publiceert Dagboek van een Dader (2e druk 1990) en de dichtbundel De denkende, denkende doden. Herinneringen.
1976: Publiceert Het gevecht, een gedicht (2e druk 1987).
1977: Ontvangt voor Het gevecht de Herman Gorterprijs van het Amsterdamse Fonds voor de Kunst. Publiceert met Cherry Duyns Herenleed. In 1985 volgt de vermeerderde uitgave: Wat zegt? Wat doet? Verzameld Herenleed (2de druk 1985). Bij de laatste Herenleedvoorstellingen in 1995 wordt de verzamelbundel Herenleed. Vijfentwintig jaar Weemoed en Verlangen gepresenteerd en verschijnt de DVD-box Herenleed Compleet.
1978: Publiceert eerste verhalenbundel: De ruwe heren. 9 benarde verhalen. De VPRO zendt de lange documentaire televisiefilm Geschiedenis van een Plek uit die Armando met Hans Verhagen maakte. Publiceert met Verhagen en Maud Keus in 1980 het gelijknamige boek (2e druk 2000).
1979: Verhuist met een stipendium voor een jaar naar West-Berlijn. Woont vanaf dit moment in Berlijn. De eerste twee jaar ontstaan series grote schilderijen als Selbst, Feindbeobachtung en Fahne en tekeningen als Kriegsverwendungsfähig, Todesbereitschaft, Wieder ganz heiser vom Befehlen, Studien zur Dekadenz, Sehnsucht nach der Bourgeoisie en Ode an Novalis. Ontvangt de Sikkensprijs voor zijn beeldende werk.

'Schwarze Landschaft'

• 1980-19887

Vanaf 1980: Schrijft voor NRC Handelsblad tweewekelijkse essays: Armando uit Berlijn. Publiceert Tucht, gedichten 1971-1978.
1980-1981: Maakt tekeningen waarin hij oude, op rommelmarkten gevonden portretfoto’s integreert: Anmerkungen zur Vergangenheit.
1981: Aantekeningen over de vijand verschijnt (2e druk 1985).
1982: Maakt de eerste lithografieën (Fahnen) en publiceert eerste bundel met essays over Berlijn: Uit Berlijn (2e druk 1983, 3e druk 1983, 4e druk 1990). In 1983 volgt Machthebbers. Verslagen uit Berlijn en Toscane en in 1986 Krijgsgewoel (2e druk 1989, 3e druk 2003).
1984-1985: Schildert series Schwarze Landschaft, Gefechtsfeld en Melancholie.
1985: Ontvangt de Multatuliprijs van het Amsterdamse Fonds voor de Kunst voor Machthebbers en de Jacobus van Looyprijs voor zijn beeldende en literaire werk.
1987: Ontvangt de Gouden Ganzenveer van de Koninklijke Nederlandse Uitgeversbond.
1988: Maakt eerste bronsplastiek, Fahne, die in het Amsterdamse Concertgebouw wordt geplaatst. Het is het begin van een imposant beeldhouwkunstig oeuvre. Publiceert zijn meest autobiografische boek, De straat en het struikgewas (2e druk 1989, 3e druk 1990, 4e druk 1992, 5e druk 1993, 6e druk 2000, 7e druk 2006) en De Veldtocht. Gedichten.Ontvangt voor De straat en het struikgewas de Multatuliprijs van het Amsterdamse Fonds voor de Kunst. Gaat weer viool spelen. Treedt op in binnen- en buitenland met het Koninklijk Nederlands Zigeunerorkest van Tata Mirando.

• 1990-1998

1990
: Publiceert eerste bundel kinderverhalen: De sprookjes (tekeningen Peter Vos). In 1997 volgt De prinses met de dikke bibs (tekeningen Susanne Janssen) en in 1999 Dierenpraat (tekeningen Susanne Janssen (2e en 3e druk 2000, 4e druk 2006). In 2005 verschijnt een Duitse vertaling van de drie bundels met als titel Sämtliche Märchen.
1992: Onthulling van bronzen sculptuur Das Rad in Rosmalen.
1993: Richt eigen orkest op, The Armando Quartet (later: Armando and his Quartet), speelt hierin de eerste viool. Ontvangt in 1995 een Edison voor de CD Armando, The Violinist. Publiceert De boksers (foto’s: Guus de Jong).
1994: Onthulling van veertien meter hoge bronzen sculptuur De ladder in Amersfoort (gemaakt in opdracht van de gemeente). Publiceert Voorvallen in de Wildernis en Mensenpraat.
1995: Publiceert dichtbundel De hand en de stem en maakt in opdracht van de gemeente Groningen Der Baum, monument ter nagedachtenis van de in de Tweede Wereldoorlog geëxecuteerde kunstenaar H.N. Werkman.
1996: Lid van de Akademie der Künste te Berlijn. Ontvangt voor het beeldende werk de Jerg-Ratgeb-Preis van de HAP Grieshaber Stiftung Reutlingen.
1997: Opening van het Armando Museum in de Elleboogkerk te Amersfoort dat geheel aan zijn oeuvre is gewijd.
1998: Publiceert De naam in een kamer. Een gedicht en De heideweg. Verhalen.

'Liegende Gestalt', 2005o

• 1999-2006

1999: Publiceert Verzamelde gedichten (2e druk 2003), en We waren zo heerlijk jong. Duitse herinneringen (voorwoord Judith Herzberg).
1999-heden: Maakt vele bronzen sculpturen, meest grote, met titels als Torso, Gestalt, Liegende Gestalt, Kopf, Die Hand, Der Krieger, Fahne, Der Kelch, De Urn, Das Tier en Der Vogel.
2000: Ontvangt voor Dierenpraat een Zilveren Griffel van de Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek
2001: Retrospectief van tekening in het Kupferstichkabinett te Berlijn.
2001-heden: Schildert met kleur, na vele jaren waarin zwart en wit zijn palet domineerden. Deze ontwikkeling zet zich voort; maakt momenteel onder andere grote, kleurrijke doeken.
2002: Grote retrospectieve oeuvre-tentoonstelling in het Neues Museum te Nürnberg.
2003: Neemt na vele optredens in Nederland en daarbuiten in het Concertgebouw te Amsterdam afscheid van de muziek. Bij deze gelegenheid wordt Schoonheid is niet pluis. Verzameld proza gepresenteerd. Eerste bundel zeer korte vertellingen verschijnt: De haperende schepping (2e druk 2003). Legt zich toe op dit genre; in 2005 verschijnt Het wel en wee (2e druk 2005). In 2006 volgt Gedoe (2e druk 2006) en in 2007 Soms. Woont in verband met gezondheidproblemen in een appartement in Amstelveen. Werkt in Amsterdam en omgeving in atelierruimten van andere kunstenaars.
2005: Schildert grote Seestücke in grijs-blauwe en grijs-groene tinten en grote doeken met titels als Das Schiff, Das Haus, Häuser, Gestalt, Der Arm, Körperlich, Das Tier, Der Vogel, Denkmal en Landschaft. Grote retrospectieve tentoonstelling van het beeldende oeuvre in het Cobra Museum voor Moderne Kunst te Amstelveen.

• 2007

Grote retrospectieve tentoonstelling van het beeldende oeuvre in de Galerie für Gegenwartskunst BWA in Katowice, Polen.
Opening in het Stedelijk Museum Schiedam van de tentoonstelling ’Armando verzamelt en tekent’. Tekeningen van de kunstenaar en tekeningen van andere kunstenaars uit privébezit van Armando.

Een grote brand legt op 22 oktober het Armando Museum in de monumentale De Elleboogkerk in Amersfoort volledig in de as. Het grootste deel van de collectie van het museum gaat hierbij verloren. Tientallen werken van Armando en andere kunstenaars (onderdeel van de tentoonstelling In het woud – op zoek naar betekenis) vanaf de 15 eeuw vallen ten prooi aan de vlammen.
De verwachting is dat het Armando Museum in de Elleboogkerk in 2010 herbouwd is.
Het Armando Museum Bureau is tijdelijk gevestigd in het Rietveld Paviljoen in Amersfoort. Tot het moment van terugkeer in de Elleboogkerk symboliseert Der Vogel van Armando in het logo van het Museum de feniks die als herboren uit de as zal herrijzen.
De zorgvuldig opgebouwde Documentatie van Armando heeft na de brand flinke waterschade opgelopen. De restauratie en het documenteren van de documenten is weer in volle gang.

De Stichting Ondersteuning Armando Museum (SOAM), opgericht in 2006, beoogt het geven van financiële steun aan het Armando Museum. Kort na de verwoestende brand op 22 oktober 2007 besloot de SOAM zich in te zetten voor de verwerving van de middelen die nodig zijn om een nieuw onderkomen voor de Armando Collectie tot stand te brengen.

• 2008

Presentatie van het nieuwe boek Nee met ultrakorte verhalen in zuivere taal. Uitgegeven bij uitgeverij Augustus.

Armando verrichtte op 4 juli de onthulling van het meer dan 8 meter lange sculptuur ‘Boot 2006’ aan de toekomstige ‘Bron’ in de wijk Vathorst in Amersfoort.
In de zomer en nazomer van 2008 loopt er een bijzondere sculpturenroute door de binnenstad en het buitengebied van Amersfoort. Zestien grote beelden van Armando zijn er te zien. De route loopt van Die Leiter/De Ladder 1994 (het eerste beeld van Armando in de openbare buitenruimte van de stad) nabij het vroegere concentratie Kamp Amersfoort in Amersfoort Zuid naar de Boot 2006 (Armando’s nieuwste werk in Amersfoort ) in wijk Vathorst.

Het Armando Museum is met een educatieve tentoonstelling ‘Landschap van herinneringen’ te gast in het Mondriaanhuis in Amersfoort.

Op 8 december 2008 is het 10 jaar gelden dat het Armando Museum in Amersfoort werd geopend in het bijzijn van H.M. Koningin Beatrix. De brand van de 22 oktober 2007 verstoorde de voorbereidingen voor het 2e lustrum ruw.

• 2009

Op 16 mei opende Nul-kunstenaar Henk Peeters de tentoonstelling ‘De glans van het alledaagse’ Armando in de jaren zestig, in het Armando Museum Bureau. Dit gebeurde o.a. in het bijzijn van Armando, Cherry Duyns en K. Schippers.

Opening van de tentoonstelling ‘Armando en de melancholie van het scheppen’. De tentoonstelling vertelt over de bronnen van de kunst van Armando. Zijn jeugd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze tijd vormt de bron van zijn werk. Tot de dag van vandaag zijn sporen hiervan in zijn hele oeuvre terug te vinden.
Collega kunstenaar en vriend van Armando, Raffael Rheinsberg maakt van resten van de door brand verwoeste Elleboogkerk een indrukwekkend kunstwerk ‘Schwarzes Wasser’/ ‘Zwart Water’. De installatie is 18 november 2008 tot 3 mei 2009 te zien geweest in de Armando Museum Bureau en zal daarna in andere musea in het buitenland worden getoond.

• 2010

Armando gaat naast Amstelveen ook deels in Potsdam in Duitsland wonen en werken.
Armando schenkt aan het Kröller-Müller museum in Otterloo een vroeg schilderij en tekeningen. Het museum verwierf nog een kleine sculptuur en gaf opdracht tot het gieten van een grote sculptuur. Dit laatste werk, Melancholie, zal in de loop van 2011 geleverd worden en een plek krijgen in de beeldentuin. Het museum zal in 2014 een tentoonstelling organiseren met al het werk van Armando in bezit van het museum.
Nieuwe uitgave Armando De Stilte/Die Stille. De uitgave in twee talen met lithografieën en gedichten werd gepresenteerd op 17 februari 2011 in Passo Porto in Brussel. Bij Uitgeverij Augustus verscheen de nieuwe dichtbundel ‘Ze kwamen’.

• 2011

Op 13 februari opende de tentoonstelling ‘Aantekeningen over het verleden’. De expositie toonde werk van Armando waar foto’s van het landschap rond Kamp Amersfoort, oorlogsfoto’s en ansichtkaarten deel van uit maakte, in combinatie met foto’s van de Israëlische fotografe Reli Avrahami.

Tentoonstelling Biënnale Revisited. Gelijktijdig aan de Biënnale van Venetië 2011 was in het Armando Museum Bureau een reconstructie van de tentoonstelling van Armando tijdens de Biënnale van Venetië in 1984 te zien. Op één schilderij na zijn dezelfde schilderijen als destijds te zien dankzij de bereidheid van de (inter-) nationale bruikleengevers. De tentoonstelling is bovendien vrijwel identiek van opstelling.
Van 10 december 2010 tot en met 3 april 2011 presenteerde Armando in het Keramiekmuseum het Princessehof in Leeuwarden voor het eerst zijn vazen, schalen en tegels in de expositie Het ontembare vuur. In 2004 experimenteerde Armando voor het eerst met keramiek in de vorm van schotels en platen. Na een bezoek aan het Princessehof, liet hij zich onder andere inspireren door vazen uit de Art Nouveau. Het hele ontstaansproces van de vazen is in de film Armando's vuur vastgelegd door Halbe Piter Claus in samenwerking met Omrop Fryslân.

Armando is de winnaar van de VSB Poëzieprijs 2011. Hij krijgt de jaarlijkse prijs voor Nederlandstalige poëzie voor zijn dichtbundel Gedichten 2009. Armando ontving een geldbedrag van 25.000 euro en een glaskunstwerk van kunstenares Maria Roosen.

Het Stedelijk Museum Schiedam organiseerde met de tentoonstelling “Nul = 0” Nederlandse avant-garde in een internationale context 1961-1966 voor het eerst een grote tentoonstelling waarbij de Nederlandse Nul-kunstenaars Armando, Jan Hendrikse, Henk Peeters, Jan Schhonhoven en herman de vries worden getoond in relatie tot kunstenaars van de Duitse Zero, het Franse Nouveau Réalisme, de Italiaanse Azimuth en de Japanse Gutai-beweging.
De gemeente Amersfoort gaat bezuinigen op kunst en cultuur. Twee van de vier musea moeten mogelijk hun deuren sluiten. Met deze forse bezuinigingsopgave vanuit de gemeente en de uitstel van de aanbesteding van de herbouw van de Elleboogkerk kwam dit jaar de toekomst van het museum in een herbouwde Elleboogkerk serieus ter discussie te staan. Het Armando Museum wacht deze beslissing niet af en zoekt naar andere mogelijkheden om sluiting te voorkomen. Het oog is gevallen op het landgoed Oud-Amelisweerd binnen de grenzen van Utrecht. In 2010 heeft de gemeente Utrecht besloten het landhuis open te stellen voor publiek en op zoek te gaan naar een museale bestemming.
De wens tot openstelling als museum valt samen met de noodzaak om voor de Armando Collectie een bestemming buiten Amersfoort te vinden. Met de totstandkoming van Museum Oud-Amelisweerd ontstaat dan ook een nieuwe en inspirerende culturele bestemming met een artistiek topprogramma.

Het Armando Museum in Amersfoort is op 28 november 2011 definitief gesloten. Hoewel het museum niet meer toegankelijk is voor publiek blijft de organisatie bereikbaar tijdens kantooruren via telefoonnummer 033-4614088 of via info@armandomuseum.nl

• 2012

Vanaf 22 juni 2012 is MOA - Museum Oud-Amelisweerd een feit. De gemeenteraad van Utrecht gaf op 21 juni 2012 met een ruime meerderheid haar akkoord. Naar verwachting zal in 2013 MOA haar deuren openen, maar in september van dit jaar zal een eerste evenement plaats vinden. Naast tentoonstellingen waarin het werk van Armando centraal staat is in het huis ook onder andere het prachtige handbeschilderde Chinese behang uit de 18e eeuw te bewonderen.

Voorbeelden uit deze collectie Armando’s meesterwerken

Bekijk alle afbeeldingen uit deze collectie