Halverwege de negentiende eeuw werden in Nederland veel cultuurhistorische objecten naar het buitenland verkocht en monumenten gesloopt. Reden voor een aantal bezorgde Nederlanders om in 1858 in Amsterdam een genootschap op te richten dat zich inzette voor het behoud van nationaal erfgoed.
Kort daarna verleende Koning Willem lll, onder de indruk van dit particuliere initiatief, het Genootschap het predicaat ‘Koninklijk’. Sindsdien is er een omvangrijke collectie opgebouwd.

Inmiddels beheert het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap (KOG) een grote verzameling van ruim 35.000 voorwerpen van zeer uiteenlopende aard: Schilderijen, boeken, tekeningen en grafiek, maar bijvoorbeeld ook gevelstenen, waaiers en penningen. Incidenteel wordt de collectie aangevuld door schenkingen, legaten of aankopen.
Een groot deel van de collectie is in bruikleen gegeven aan diverse musea over heel Nederland. Het omvangrijkste deel bevindt zich in het Rijksmuseum. Daar is tevens van oudsher het kantoor van het Genootschap gehuisvest.