Nog nauwelijks bekomen van een pestepidemie die tienduizenden levens eiste, werd Londen in 1666 geteisterd door een enorme brand die een gebied van anderhalve vierkante mijl aan de noordoever van de Thames - wat nu ‘The City’, het financiële centrum is - in de as legde.

De brand vond plaats tijdens de Tweede Engelse Oorlog. In Nederland was men weliswaar geschokt door de omvang van de ramp, maar velen vonden ook dat Engeland het er zelf naar gemaakt had. Sommigen zagen de brand als Gods straf voor de aanval door de Engelsen onder Sir Robert Holmes op de koopvaardijschepen die in het Vlie voor anker lagen, en de plundering van West-Terschelling (‘Holmes' Bonfire’), die niet lang voor de brand hadden plaats gevonden.

Joost van den Vondel legde dit verband in zijn Jammerklaght over de gruwsame verwoestinge van Londen. De Hervormde dominee Joannes Vollenhove volgde hem na in Brant van Londen. De Engelsen krijgen hun verdiende loon, vindt hij:

"Daar leght de Beurs nu uitgeschudt;
Daar stortze neêr, vergeefs gestut
Met roofzucht, brant, en havenschennis.
't Geroofde goet, die plonderschat,
Legt neêr in assche...."

Hun 'brantkreet' klinkt opeens heel anders dan
"voorheen het schreeuwen
Van uw triomffeest, zoo verheugt
Om 't jammren van den Nederlander."

Omgekeerd verdacht men in Engeland de Nederlanders – maar ook Fransen en katholieken - ervan de aanstichters van de brand te zijn. Iedereen die niet accentloos Engels sprak of er een beetje afwijkend uitzag was vlak na de brand zijn leven niet zeker. Hysterische volksmassa’s op zoek naar een zondebok grepen willekeurige buitenlanders in de kraag, die vervolgens beschuldigd werden van het plaatsen van ‘vuurballen’ van brandbaar materiaal. Het werd zo gevaarlijk dat de Spaanse ambassadeur zijn deuren opende voor buitenlanders die voor hun leven vreesden, protestante Nederlanders zowel als katholieke Fransen.

Lees meer over de Grote Brand van Londen:
> Brand!
> Samenzweringstheorieën
> Zondebok
> Wederopbouw
> Het Monument