De onderwijsplaat beleefde zijn bloeiperiode in de jaren 1870 - 1920. In dit tijdvak werden honderden series platen in enorme oplagen geproduceerd, voor allerlei vakgebieden en alle onderwijsniveaus. Grootste producent was Duitsland. Door reorganisatie van het onderwijssysteem nam het aantal Duitse leerlingen en studenten in de loop van de negentiende eeuw enorm toe. In de grote klassen was het lastig losse afbeeldingen of boeken te laten circuleren. Grote afbeeldingen -soms vergezeld van tekstboeken- boden uitkomst. Duitsland groeide in deze periode uit tot een supermacht die Europa op intellectueel, economisch en politiek gebied domineerde. De onderwijsplaten van Duitse uitgeverijen werden in heel Europa en in Amerika verkocht.

De eerste series gedrukte botanische platen waren ‘Botanische Wandtafeln’ en ‘Wandtafeln der Pflanzenkrankheiten’ van Wilhelm Ahles, hoogleraar botanie en farmacognosie in Stuttgart, en ‘Botanische Wandtafeln’ van Leopold Kny, hoogleraar botanie te Berlijn. Met name de platen van Kny waren in Nederland erg populair; alle instellingen van hoger onderwijs die ons land rond 1900 kende en waar plantkunde werd gedoceerd schaften exemplaren aan, het merendeel zelfs de complete serie. Na de series van Ahles en Kny volgden spoedig meer reeksen. Veel platenseries betroffen een specifiek onderwerp, bijvoorbeeld fysiologie, farmacognosie en pathologie. Ook zij komen in de collecties van meerdere Nederlandse instellingen voor.

Naast de series gedrukte platen werden tijdens de colleges plantkunde veel platen gebruikt die door een hoogleraar of één van zijn assistenten waren getekend. Sommige botanische laboratoria hadden zelfs een eigen tekenaar in dienst. Het tekenen van platen werd soms ook uitbesteed. Zo bezit de Universiteit van Amsterdam een verzameling van 150 platen die tussen 1880 en 1883 zijn vervaardigd door de Industrieschool voor de Vrouwelijke Jeugd in de hoofdstad.

Het zelf maken van platen was in deze jaren noodzakelijk, omdat er nog weinig platen in de handel waren. De meest hoogleraren hadden één of enkele specialismen waarin zij nieuwe feiten ontdekten en nieuwe inzichten ontwikkelden. De onderwijsplaten die op de markt waren bevatten doorgaans algemene, breed geaccepteerde kennis. Zij werden dan ook voornamelijk ingezet bij colleges in de eerste jaren van de studie. De handgemaakte platen waren voor colleges voor gevorderde studenten.

In hun enorme diversiteit geven de onderwijsplaten een mooi beeld van het wetenschappelijk onderzoek dat aan de Nederlandse universiteiten en hogescholen werd uitgevoerd.

Historicus Erik Zevenhuizen, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, schreef eerder dit jaar een artikel over botanische onderwijsplaten. U kunt 'Uit de drukpers en van de tekentafel: botanische onderwijsplaten van Nederlandse universiteiten' hier downloaden als .pdf bestand.